Wilt u betrokken, bewust, warm, actief, rustig, passend, intiem en/of aandachtig afscheid nemen van uw ouder, partner, kind, familielid of vriend(in) en wilt u daarbij ondersteund worden door een onafhankelijke, betrokken uitvaartbegeleidster die ruim tijd voor u kan uittrekken en aandacht voor u heeft, dan kan ik u van dienst zijn.

Ik ben Gita Beets. Ik begeleid uitvaarten in de regio Den Haag. U kunt mij dag en nacht bellen op nummer

06 - 20 40 55 61.

Op deze blog schrijf ik artikelen over wat ik voor u kan betekenen en over wat mij bezig houdt. U kunt meer informatie vinden over betrokken uitvaarten op mijn site www.betrokkenuitvaarten.nl.

vrijdag 14 oktober 2011

Allerzielenviering op 2 november 2011

Op woensdagavond 2 november 2011 organiseren Gita Beets van Betrokken uitvaarten en Marion Kuiperi van Ruimte voor Rituelen een Allerzielen viering. Iedereen is welkom op deze Allerzielen viering om zijn of haar overleden dierbare(n) te gedenken. De viering begint om 19:30 en is om 21:30 afgelopen. Het is een avond voor alle mensen die stil willen staan bij hen die ze verloren hebben. 

De oorsprong van Allerzielen
Op Allerzielen - 2 november - herdenkt de Kerk alle overleden gelovigen.
De traditie stamt, voorzover bekend uit de abdij Cluny (klooster uit het Frankische Rijk) waar abt Odilo in 998 bepaalde dat alle met Cluny verbonden kloosters op de dag na Allerheiligen de gestorvenen op bijzondere liturgische wijze moesten herdenken. In de 14de eeuw werd deze herdenkingsdag algemeen in de Rooms-Katholieke Kerk.
 

De viering
Een mooi eeuwenoud ritueel dat wij graag, los van de kerk, op onze eigen wijze vorm willen geven. Het wordt een interactieve viering met muziek, meditatie, stilte, het zingen van de namen en uitwisseling. We sluiten de avond af met een drankje.
Je kan een foto van je dierbare meenemen die je op een doek kunt bevestigen Aan het eind van de viering kun je de foto weer meenemen.
En je kan een stukje hout meenemen met daarop zijn of haar naam of namen.

Waar
De viering vindt plaats in de Remonstrantse Kerk op de Laan van Meerdervoort 955 in Den Haag. Deze kerk ligt tegenover de Appelstraat, het trapje op naar boven. Je kunt er met de auto komen via de Pioenweg. 

Tijd
De viering begint om 19:30 en is om 21:30 afgelopen.

Kosten 
De kosten voor deelname aan deze avond zijn € 15,00 per persoon.

Aanmelden en betaling
Vind je het prettig om te komen meld je dan door middel van een mailtje aan via mail-adres gita@betrokkenuitvaarten.nl en geef het aantal personen met wie je komt er bij op. Je kunt het geld over maken naar banknummer 1548.77.093 ten name van Betrokken Uitvaarten onder vermelding van Allerzielen en je naam.

Ik hoop je op Allerzielen te verwelkomen.

maandag 19 september 2011

budget uitvaarten: hoe zien die er eigenlijk uit ?

Budget uitvaarten in Den Haag
Zo langzamerhand zie je steeds meer aanbieders van budget uitvaarten. Niet zo gek met al die negatieve berichten over de economie, dalende beurzen en dreigende bezuinigingen bij overheid en bedrijven. We gaan het allemaal in onze portemonnaie voelen. Het is dus wellicht verstandig om ook bij een uitvaart op de prijzen te letten en eens te kijken wat zoiets nou eigenlijk kost en waar die hoge kosten die een uitvaart toch vaak met zich meebrengt nou precies vandaan komen. Maar eerst nemen we eens een budget uitvaart onder de loep.

Hoe ziet de allergoedkoopste uitvaart eruit?
Jij en je familie maken via internet, telefoon of tijdens een bezoek op de locatie van de uitvaartonderneming afspraken over de uitvaart.
Je dierbare wordt opgehaald van huis of het ziekenhuis en naar een rouwcentrum gebracht. Daar wordt je dierbare door uitvaartverzorgers, zonder aanwezigheid van de familie, verzorgd en gekleed en in de goedkoopste kist uit het assortiment gelegd. De kist wordt gesloten en je dierbare wordt tot aan de dag van de uitvaart in een koelcel geplaatst. Er zijn geen bezoeken. Op de dag van de uitvaart wordt je dierbare zonder familie naar een crematorium of begraafplaats gebracht door de uitvaartonderneming. De uitvaartonderneming doet aangifte van overlijden en zendt je de akte van overlijden toe.
De uitvaart wordt op respectvolle wijze uitgevoerd, maar de familie is er nadat de overledene is opgehaald niet meer bij aanwezig. Ook betrokken uitvaarten kan zo’n budget-uitvaart in Den Haag realiseren vanaf € 1850,-.

Het miniemste scenario …
Is het bovenstaande het miniemste scenario? Nee niet helemaal. Het goedkoopste wordt het als je de uitvaartonderneming er tussen uit laat en de hele uitvaart in eigen hand neemt.
Je kunt zelf je dierbare wassen en aankleden. Je kunt je dierbare zelf thuis opbaren en via internet een kist aanschaffen, na enig gezoek vind je wel iemand die er één kan leveren of er zelf één bouwen. Je kunt zelf aangifte doen bij de gemeente en je kunt je dierbare in een eigen auto vervoeren naar begraafplaats of crematorium. Daar waar je bij het eerste scenario nauwelijks bij de uitvaart bent betrokken dan alleen afspraken maken over hoe, wat en wanneer, zit je bij deze optie op de eerste rang.

Maar wie voelt zich zeker genoeg om deze weg te bewandelen. Er ploppen zoveel vragen op. Aan welke eisen moet ik voldoen? Hoe hou ik het lichaam goed ? Waar haal ik dan een koeling vandaan ?  Mag ik dit wel zo doen ? En zo heb je al snel de behoefte aan iemand die je hierbij kan adviseren. Het scenario toch ietsje uitbreiden dus … Regelmatig ondersteunt betrokken uitvaarten families in zo’n soort scenario.

Wat als je het nu toch ietsje anders wilt ?
Natuurlijk kun je beide bovenstaande scenario’s aanpassen, maar …. En je raadt het al. Dat kost geld. Ieder extra bezoek moet worden betaald, ruimtes worden gebruikt en vooral personeel moet worden ingezet.
-    Een andere kist ? Geen probleem, maar die is wel duurder.
-    Een bezoekje in een rouwcentrum of een afscheidsdienst ? Ook prima, de ruimte wordt gehuurd, personeel moet ook hier worden ingezet en best veel personeel, want je dierbare wordt naar de ruimte gebracht, naar je zin neergezet en er weer opgehaald, er is iemand voor de muziek en om te zorgen dat je gasten worden ontvangen.
-    Iets te drinken ? Prima, ruimte wordt gehuurd en catering ingeschakeld. Catering is trouwens ook één van de grote kostenposten op een uitvaartnota.
-    Niet in een algemeen graf, maar in een privé graf begraven ? Prima maar houdt rekening met de kosten. Een nieuw familiegraf kost al gauw 4000 euro.
-    Dragers ? Prima. Kosten naar rato van het aantal dragers.
-    Een andere rouwauto, motor, bus of paarden of een volgauto? Of wil je rouwkaarten versturen ? Prima, maar er hangt een prijskaartje aan.
Daarnaast moet, zodra er van de budget-uitvoering wordt afgeweken, ook de uitvaartonderneming meer tijd steken in de organisatie van de uitvaart en dus worden ook die kosten doorberekend.

Vraag offertes aan …
Een exacte kostenopgaaf kan pas gegeven worden als duidelijk is hoe de situatie is en wat de wensen van de familie zijn. Wil je een uitvaartondernemer selecteren op basis van de prijs dan is het verstandig om bij verschillende uitvaartondernemers een offerte te vragen en de geoffreerde diensten te vergelijken. Wat is het verschil in prijs, welke locaties worden er aangeboden, wat is de mate van serviceverlening en hoe reageert de ondernemer. De goedkoopste pakketten zijn echt pakketten met minimale dienstverlening en mogelijkheden. Uitstekend als dat de bedoeling is, maar misschien minder geschikt als je met warmte en betrokkenheid afscheid wilt nemen. Met een paar offertes, afgestemd op de situatie, kun je nare verrassingen voorkomen.

maandag 20 juni 2011

wat gebeurt er in de ovenruimte van het crematorium?

Vind je het een raar idee om je dierbare bij een crematie in de aula te laten staan en zelf bij je dierbare weg te lopen? Of voelt het vreemd om je dierbare bij de deur van het crematorium af te geven als de dienst elders heeft plaats gevonden? vind je het eigenlijk verdrietig dat vreemde handen de zorg voor je dierbare net voor het cruciale moment van je overnemen? Zou je eigenlijk wel willen weten wat er daar in die "duistere" spelonken van het crematorium gebeurt? Vraag je je wel eens af wat er gebeurt na een afscheidsdienst als je aan de koffie of de borrel zit?
Voelt het misschien beter om te bedenken dat je iemand bij een crematie helemaal begeleidt tot echt de laatste plek waar het lichaam naar toe wordt gebracht? Voelt het misschien goed om met eigen ogen te zien en te weten wat er met je dierbare gebeurt?

In crematoria in de Haagse regio is het mogelijk om je dierbare na de afscheidsdienst in het crematorium of elders helemaal te begeleiden tot aan de oven en aanwezig te zijn bij het invoeren.

Voorwaarde
Een voorwaarde is veelal wel dat je het van te voren afspreekt met het crematorium. Dan kunnen medewerkers zich voorbereiden en zorgen dat de ovenruimte gereed is om je te ontvangen. Logistiek gezien moet de oven natuurlijk leeg zijn als je bij het invoeren aanwezig wilt zijn. Ook is een ontmoeting met andere overledenen niet gepast. Wanneer het meegaan naar de oven wordt afgesproken, wordt hier bij het opstellen van de dagschema's zo veel mogelijk rekening mee gehouden.
Daarnaast is het aantal mensen dat mee mag naar de ovenruimte meestal beperkt tot maximaal 10 personen.

Andere culturen
Omdat het in sommige andere culturen heel gebruikelijk is om mee te gaan naar de oven en bij de oven nog een heel aantal rituelen uit te voeren (zoals bij de hindoe's bijvoorbeeld) hangt er in crematorium Nieuw Eykenduynen een camera in de oven ruimte. De aanwezigen die achter blijven in de aula, kunnen dan op beeldschermen volgen wat er in de ovenruimte gebeurt.

Wat gaat er gebeuren
De kist moet naar de ovenruimte worden getransporteerd. Dat gebeurt op een rijdende baar en soms met een lift als de ovens zich in de kelders bevinden, zoals in de crematoria Ockenburgh en Eikelenburg. De ovenruimte is een werkruimte. Het ziet er veelal netjes uit, maar is niet erg sfeervol. Het is vooral een functionele ruimte met één of meerdere ovens. De kist wordt op het invoermechanisme voor de oven geplaatst door de crematorium medewerkers. Er wordt een vuurvaststeentje op de kist gelegd met een registratienummer. Dit steentje blijft bij de as van de overledene en kun je later terug vinden in de asbus. De deuren van de oven zijn beveiligd. Pas als het sein veilig wordt gegeven kan de deur van de oven worden geopend. Iemand van de familie of een medewerker drukt op een knop om de deur van de oven automatisch open te schuiven. De kist wordt naar binnen geduwd met een schuif of naar binnen gebracht op een soort hefvork. In een aantal crematoria hoor je een sissend geluid. Dit is een waterscherm om het uitslaan van vlammen uit de oven te voorkomen. Zodra de kist binnen is, en dat gaat eigenlijk heel snel, gaat de schuif van de oven weer dicht.

Temperatuur
De temperatuur van een oven wordt naar mate de dag vordert steeds hoger en kan wel op lopen tot 800 of 900 graden. Sommige kisten met een licht ontvlambare buitenkant zie je al ontvlammen als ze de oven in glijden. Als je naar binnen kijkt zie je een oranje gloed.

Duur van het verbrandings proces
Het duurt ongeveer een uur en een kwartier tot anderhalf uur voordat een lichaam is verbrand en er verwerkbare resten zijn overgebleven. Alle hete as en sintels worden in een container geschoven om af te koelen. In die resten zitten metalen uit het lichaam en de kist. De metalen worden uit de as gefilterd met een grote magneet. Deze metalen worden bewaard en gesorteerd in bakken. Een aantal keren per jaar worden deze landelijk verzameld en de opbrengsten hiervan gaan naar een goed doel. De as en sintels die resteren worden vermalen tot fijne as. Deze as wordt minimaal 30 dagen bewaard in een Asbus in de opslag van het crematorium.

Kinderen en Volwassenen
Zowel volwassenen als kinderen kunnen mee naar de oven. Kinderen zijn vaak ontzettend nieuwsgierig naar wat er eigenlijk allemaal gebeurt. Ik heb kinderen dubbelgeklapt voor de oven zien staan om goed te kunnen zien wat er in de oven plaats vond, maar ik heb ze ook op het moment van invoeren zien snikken van verdriet. En zoals voor alle handelingen die bij een overlijden kunnen komen kijken geldt ook hier dat volwassenen en kinderen heel goed weten of ze bij zoiets aanwezig willen zijn of niet. Ik stel bij een crematie altijd de vraag of er iemand van de familie of vrienden mee wil naar de oven. Het is aan ieder zelf te bepalen of dit een ritueel is dat je wilt doormaken.

dinsdag 17 mei 2011

afscheid van papa

voor Fleur (5 jaar) en Suus (3 jaar)

Papa ligt in een lichte houten kist, omringd door bloemen in het rouwcentrum Sorghvliet. Het bloemstuk van mama, Fleur en Suus ligt op een glazenplaat op het voeteneinde van de kist. Mama, Fleur en Suus komen om half één binnen. ’s-Ochtends heb ik Fleur en Suus voor het eerst ontmoet. Terwijl Suus bij de buren op bezoek gaat, zit ik even met Fleur te kletsen. Ze vertelt me wat ze allemaal heeft gekocht op Koninginnedag en waar die spullen nu allemaal staan. Een van de items is “ontploft”. Ik vraag haar hoe dat nou mogelijk is. Nou zegt Fleur: het is niet een echte, het is nep. Oh zeg ik, tja die ontploffen nou eenmaal. Dan wil ze ook naar de buren. Ze loopt de deur uit, maar rent dan naar me terug en geeft me een dikke knuffel.

Op het rouwcentrum stappen mama, Fleur en Suus dus naar binnen, met alle familie (oma’s, opa, broers van papa en wat vrienden). We staan even stil in de gang. Ik ga op mijn knieën zitten om Fleur en Suus uit te leggen waar hun papa ligt en hoe het er uitziet en dat ze naar papa toe mogen als ze dat willen, maar dat het niet hoeft.

Eerst gaat mama naar papa, om even te wennen en te kijken of het wel verstandig is om papa aan de kinderen te laten zien. Maar Fleur en Suus zijn niet te stoppen. Ze komen naar me toe, Suus wil opgetild worden en nu naar papa en Fleur komt dicht bij me staan, want die wil ook mee. We lopen naar de deur om te kijken. Even is er wat paniek bij oma en bij mama. Kunnen ze het wel aan, maar Fleur en Suus willen gewoon naar binnen. Ze willen papa zien.
Suus zit op mijn arm als we naar binnen lopen. Fleur is met mama. Ik vertel Suus dat ze precies kan vertellen aan me wat zij wil doen. Als ik naar binnen loop kan zij aan geven hoe dicht bij ik mag komen en dat ze "stop" mag roepen als het goed is. En daar gaan we. Langzaam lopen we naar de kist, Suus is vol concentratie aan het kijken. Ze kijkt en kijkt. En zegt halverwege “stop”. We staan stil en blijven kijken. Mama legt met Fleur op de arm het rode kussen in de vorm van een hart bij papa. Het luistert nauw om de goede plek voor het hart te vinden. Na een tijdje zegt Suus: “Ik wil dichter bij haar gezicht komen”. Dus lopen we dicht naar de kist. En weer kijkt ze aandachtig.
Dan zegt Suus “Ik wil papa aaien, mag dat”. Op het moment dat ze dat zegt schrikt ze ook een beetje en draait haar hoofd even op mijn schouder en kruipt bijna in me. Natuurlijk mag dat en ik vertel haar dat papa heel koud is en dat ze daar niet van moet schrikken. Ze vraagt hoe dat komt en ik vertel haar dat papa in een koude kamer wordt neergezet zodat hij mooi blijft.
Suus zegt. “Ik mag het wel, maar het hoeft niet”. "Zo is het", zeg ik tegen Suus.
Ik aai over George zijn hand om haar te laten zien dat het kan. Ze buigt zich voorover en aait zijn hand. Ze kijkt en nog een tijdje later aait ze Papa over zijn hoofd, door zijn haren. We blijven een hele tijd kijken.
Na een tijdje heeft Suus genoeg in zich opgenomen en kunnen we weg.

Suus komt naar de hal. We zitten op de grond te wachten tot de bel gaat en de eerste mensen binnen komen. We kletsen wat. En dan gaat de bel. De eerste gasten. Fleur en Suus gaan beiden mee om de deur open te maken. Twee koppies kijken nieuwsgierig naar buiten.

Er komen een heleboel mensen en Fleur en Suus hobbelen er een beetje doorheen. Het is natuurlijk een beetje saai voor kinderen, maar Fleur en Suus doen hun best en ze hebben ook niet zoveel zin in kleuren en puzzelen ofzo. Het is eigenlijk veel te spannend.

Het is tijd om afscheid te nemen. Ik vraag aan mama en de kinderen of ze willen helpen om de kist te sluiten. Dat willen ze heel graag. Fleur en Suus zijn er allebei heel stellig in. De rest van de familie gaat even buiten wachten. Zij hebben al afscheid genomen van papa.
Ik ga de kamer binnen met Fleur en Suus en vraag hen of ze mij even willen helpen om hun bloemstuk van de kist af te halen, anders kunnen we de kist niet sluiten. Samen tillen we het bloemstuk van de kist en zetten het voorzichtig op een tafeltje. Fleur zegt dat het voorzichtig moet anders klotst al het water eruit. En daar heeft ze gelijk in. Daarna pakken we de glazen plaat met zijn drieën op en zetten die ook heel voorzichtig tegen de muur aan. Fleur neemt haar taak heel serieus op. Want ja, de glazen plaat mag niet breken. Dan gaan we naar de kist.
Fleur op de arm bij mama en Suus bij mij op de arm. Papa wordt geaaid, over zijn trui en hij krijgt kussen op zijn voorhoofd. Suus huilt dikke tranen. Maar ze is heel geconcentreerd op het afscheid nemen. Fleur kijkt en kijkt en praat met mama. Allemaal zeggen ze dat ze papa heel erg zullen missen. Na een tijdje wil Fleur de deksel op de kist doen. We pakken met zijn vieren de deksel beet en leggen hem over het voeteneinde. Dan til ik Suus weer op en mama Fleur. Suus schuift huilend het deksel naar boven. Ze is sterk, ze doet een stukje bijna in haar eentje. Als er nog een klein reepje over is waardoor we papa zijn gezicht nog kunnen zien staan we allemaal naar hem te kijken en Suus huilt hartverscheurend in mijn armen. mama en Fleur huilen. Suus haar lijfje schokt. En dan schuiven we met zijn allen de kist dicht.
Ook de schroeven willen de kinderen dicht draaien. Ze krijgen allemaal een schroef. Fleur en Suus kunnen er moeilijk bij want de kist staat best hoog. "Ik wil op de kist zitten", zegt Suus. En daar gaat ze. Ook Fleur wil natuurlijk op de kist zitten. Samen werken ze hard om de schroeven dicht te draaien. Ze krijgen een beetje hulp voor de laatste stukjes. En steeds gaan ze op een ander plekje op de kist zitten. Dan komt de broer van papa ook nog even helpen. Nu de kist dicht is wil hij dat ook wel. Samen maken zij het af. Het is tijd om naar huis te gaan.

zaterdag 16 april 2011

foto's: een troostende ondersteuning bij herinneren

Van veel belangrijke momenten in ons leven maken we uitgebreid foto’s. Later kun je dan nog na genieten van het moment. Trouwerijen, verjaardagen, diploma uitreikingen, feestjes en vakanties een ieder die ze maar wil zien wordt getrakteerd op verhaal en beeld. Gemaakt door een professional of amateur, op de PC, in een album of TV, gedeeld op internet, facebook of hyves, we vinden het heerlijk onze ervaringen met geinteresseerden te delen. Maar wat vind je bijvoorbeeld van het maken van foto’s bij een opbaring, bij het afscheid nemen, bij het overleggen van je dierbare in de kist, bij het sluiten van de kist en tijdens de uitvaart zelf?

Gevoel van weerstand
Grote kans dat je eerste reactie daarbij is, dat dat niet kan of hoort. Dat je die momenten later toch niet terug hoeft te zien. Dat je bang bent dat er allemaal verdrietige mensen op de foto’s staan. Dat het voelt als potten kijken. Dat mensen er afgrijselijk opstaan met verwrongen gezichten. Dat het maken van foto’s een inbreuk is op de intimiteit of dat het maken van foto’s zou afleiden en je uit je concentratie zou halen.

Troost
Om deze of andere redenen blijft het fototoestel bij afscheid nemen vaak onbenut in de kast liggen. Wanneer er wel foto’s van de gebeurtenissen worden gemaakt blijkt keer op keer dat deze foto’s later enorm veel troost aan families bieden. Soms kunnen mensen niet wachten op de foto’s, soms duurt het enkele jaren voor er weer wordt terug gekeken. Zo heb ik zelf ervaren dat de foto’s van de uitvaart van mijn vader mij enorm dierbaar zijn, terwijl ik die het eerste jaar nooit heb bekeken. Van de uitvaart van mijn moeder een jaar later hebben wij nauwelijks foto’s en ik vind dat tot op de dag van vandaag erg jammer.

Vastleggen van bijzondere ervaringen en saamhorigheid
De dagen tot aan de uitvaart en de uitvaart zelf zitten vaak boordevol prachtige momenten die het fotograferen waard zijn. Momenten die troost bieden. Momenten die je later tot tranen toe kunnen ontroeren.  Dit kan gaan om een gebaar, een hand, een situatie, een voorwerp, de mensen die geweest zijn, een overzichtsfoto enzovoort. Het is toch verbazingwekkend dat je in  een korte tijd zulke bijzondere ervaringen op doet en veelal in enorme saamhorigheid en met hart en ziel een groot persoonlijk evenement voor jouw dierbare in elkaar zet. En dan zou je daar geen foto’s van maken? Juist het zien van foto’s die die sfeer weer oproepen kunnen troostend en hoopgevend zijn.

Wie maakt de foto’s
Als je foto’s zou willen hebben maar het niet goed voelt zelf achter de camera te gaan staan, vraag dan een vriend of familielid die iets verder af staat van de overledene om foto’s te maken of vraag een professionele fotograaf die taak uit te voeren. Deze maakt er vaak ook nog een mooie reportage van zodat je direct een afgeronde serie kwalitatief goede foto’s kunt bekijken. Er zijn in uitvaart gespecialiseerde fotografen, die de mooie momenten weten te vangen. Maar iedereen met oog voor detail en moment kan een weerslag van de emotionele gebeurtenissen voor je maken. En wanneer er foto’s worden gemaakt probeer dan zoveel mogelijk vast te leggen, de foto’s die je niet aanstaan of die te veel emoties oproepen kun je altijd (al dan niet voorlopig) uit je reportage laten.

dinsdag 15 maart 2011

van mijn stuk gebracht!

Uitgeleide
Laatst stond ik in een hospice. F
amilie, vrienden, hospicemedewerkers en ik gingen een man uitgeleide doen die er de dag te voren was overleden. Uitgeleide doen is een vast ritueel, altijd uitgevoerd wanneer een overledene het hospice verlaat. Dit gebeurt er zeer zorgvuldig en respectvol. Voor dit ritueel wordt de kist bedekt met een mooie doek. In de hal stellen familie, vrienden en hospicemedewerkers zich op om de overledene te ontvangen als hij de hal binnenkomt. Er wordt muziek gedraaid en iets over de overledene verteld. Daarna wordt de overledene naar buiten gebracht onder begeleiding van alle aanwezigen en in de auto gezet. Stapvoets verdwijnt de auto uit het zicht, nagekeken door de achterblijvers.

Van mijn stuk gebracht !
Dit alles had de familie waar ik voor werkte nog in het verschiet. De kist waar de man in gelegd zou worden werd net gebracht. Ik nodigde de vrouw en kinderen van de overledene, als ze daar voor voelden, uit om te helpen de man in de kist te leggen.
Groot was mijn verbazing toen een medewerkster van het hospice tegen mij zei dat ze was vergeten de familie te waarschuwen voor dit moment omdat het “niet zo fijn is om te zien”. Zij vroeg mij de familie aan te raden er niet bij aanwezig te zijn. Even was ik volkomen van mijn stuk. Als het enigszins mogelijk is doe ik dit het liefst samen met de familie zonder verdere toeschouwers. Ik heb nog nooit iemand die hieraan heeft geholpen horen zeggen dat het niet zo fijn was. Het is zo'n ongelooflijk intiem en teder moment, het is juist een gemiste kans dit moment voorbij te laten gaan. Ik was ontzettend verbaasd in deze omgeving, waar mensen gewend zijn aan de dood, geconfronteerd te worden met angst voor deze handeling.

Hoe gebeurt het in de kist leggen ?
In overleg met de familie en eventuele ondersteuners bepalen we daags te voren wat de beste manier is om de overledene in de kist te leggen. De ruimte en de plek waar de overledene ligt beperkt de mogelijkheden meestal. Zo heb ik bijvoorbeeld samen met de familie mensen in de kist gelegd in de hal van een flat, de kelder, de gang van een huis, op de 1e etage in de studeerkamer, de huiskamer, de slaapkamer etc. Soms moeten mensen daarvoor naar beneden worden gebracht. Dit kan dan gebeuren op een brancard of gewoon in een laken. Iedereen is vrij zelf te bepalen waar hij helpen wil en wanneer. Kinderen, vrouwen, mannen, ouderen iedereen kan een handje helpen en, zo is mijn ervaring, weet iedereen precies waar voor hem de grenzen liggen. Juist dat maakt het ook zo mooi. Aarzelend zie je mensen steeds een stapje dichter naar de dode doen, en daarmee de dood omarmen in hun leven.

Schoonheid van het ritueel
Maar goed nu stond ik in de hal van het hospice en ik voelde me door de stelligheid van de vrouw even uit balans gebracht. Na een moment van aarzeling zei ik haar dat ik mensen eigenlijk altijd samen met familie in de kist leg en vertrok naar boven.
Eenmaal boven werd ik weer bevestigd in de schoonheid van dit moment en ritueel. De man lag nog op zijn eigen bed en hij werd door zijn vrouw samen met hun kinderen liefdevol en zacht in zijn kist gevleid. Hij werd toegedekt met de bij de kist passende wade en allerlei voorwerpen als tekeningen, schelpen en een rozenkrans werden meegegeven. Hij kreeg nog zoenen en werd gestreeld. Liefdevol werd er afscheid van hem genomen. Wie er behoefte aan had, had nog even een moment met hem alleen. Vervolgens sloten we de kist gezamenlijk en legden de doek van het hospice over de kist.

Uitgeleide
De mensen beneden werden gewaarschuwd dat de overledene eraan kwam en het uitgeleide ritueel nam een aanvang, toen de kist de lift uitkwam.

zaterdag 26 februari 2011

zelf je dierbare wassen: ontroerend mooi!

Als ik een familie de vraag stel of zij hun dierbare overledene zelf willen wassen en aankleden wordt er in eerste instantie vaak terughoudend op gereageerd. Wij zijn niet meer gewend om met de dood om te gaan en de dood in al zijn verdriet en schoonheid te aanschouwen en echt te voelen. Maar hoe gek is dat eigenlijk ! Tot het moment van de dood hebben wij onze dierbaren veelvuldig opgezocht, verzorgd, verschoond, vastgehouden, gekoesterd en getroost. Op het moment van de laatste ademtocht waren we er misschien wel bij. En als dan iemand zijn laatste adem heeft uitgeblazen weten we niet meer wat we moeten doen. In onze ontreddering laten we de verzorging misschien zelfs aan andere onbekenden over. Soms kan het niet anders, maar vaak heb je een keuze.

Neem de tijd!
Neem als dat mogelijk is na het overlijden van je dierbare even de tijd! Het is meestal niet nodig overhaast beslissingen te nemen. De manier waarop iemand is gestorven kan ook de beslissing beïnvloeden. Soms is het misschien niet zo prettig de laatste verzorging zelf te doen, en is het verstandig pas na de verzorging bij de overledene te zijn. Je uitvaartondernemer kan je helpen de juiste beslissingen wel overwogen te nemen. Volg je gevoel, vraag je af wat je echt zelf zou willen voor je dierbare op dat moment en maak dat bespreekbaar. Wil je geen vreemde handen aan het je zo dierbare lijf? Vind je het juist eng? Praat erover, stop het niet weg.

Wat houdt die laatste verzorging eigenlijk in?
Veel families waar ik kom weten niet wat die laatste verzorging precies inhoud en hebben daar allemaal beelden en fantasieën bij die regelmatig niet kloppen met de werkelijkheid. Ze hebben het bijvoorbeeld over afleggen (een term die ik zelf helemaal niet gebruik) of dichtstoppen van lichaamsopeningen, omdat ze dat van vroeger kennen. Maar eigenlijk is die laatste verzorging niet meer dan iemand helemaal wassen, insmeren met de crèmes/poeders die hij of zij zo lekker vond, scheren, epileren, haren doen, nagels knippen, lakken, en/of opmaken. Om eventuele lekkage op te vangen krijgt een overledene een luierbroek onder de kleren aan. Ik ben zelf een voorstander van zo natuurlijk mogelijk opbaren. Het hechten van monden (om de mond dicht te houden) en het gebruik van oogkapjes (om de nabestaanden de deukjes in de ogen die vaak na een aantal dagen ontstaan te besparen) pas ik bijna nooit toe. In de dagen na het overlijden verandert het lichaam langzaam en geleidelijk. Dit te zien en te aanvaarden helpt ook bij het afscheid nemen. Het is een natuurlijk onderdeel van het proces waar de overledene en de familie in zitten.
Het is fijn de laatste verzorging te doen in een ontspannen prettige sfeer. Een sfeerlicht, een kaarsje, muziek, het kan er allemaal een onderdeel van zijn je te helpen. Eerst leggen we alles klaar wat je nodig hebt, zodat je daarna ongestoord aan de gang kunt gaan.
Voor het wassen en aankleden moet je minimaal met 2 personen zijn. Je moet de overledene af en toe even op de zij draaien om op de rug te kunnen komen en de kleding aan te kunnen trekken. Het aankleden is een handigheidje. Het is niet zwaar of moeilijk, je moet alleen even weten hoe je dat het beste kunt doen. Als er één familielid is doe ik het samen met dat familielid, zijn er meer mensen dan hangt het van de situatie af of ik help, aanwijzingen geef of me terugtrek.

De eerste aanrakingen en daarna …
Omdat veel mensen nog nooit een dood lichaam hebben aangeraakt is de eerste aanraking meestal heel voorzichtig en onwennig. Het is een grote stap dit lichaam aan te raken. De stap is groter als het lichaam van je dierbare al helemaal is afgekoeld, dan als het nog warm is direct na het overlijden. Maar een stap blijft het.
Ik ben niet altijd bij het wassen en kleden aanwezig. Soms is er een ervaren familielid die de regie van dit ritueel op zich neemt. Als ik er wel bij ben zie ik mensen bij iedere aanraking groeien. Langzaamaan wordt het gewoner. Ik zie de families ontspannen. Ze huilen en lachen, praten tegen de overledene en raken haar/hem teder aan. Ze worden gewassen met hun eigen zeep of van top tot teen gemasseerd en geolied, zoals dat ook op hun ziekbed gebeurde. Ik vind het een ontroerend mooi ritueel.

Heb je jezelf wel eens afgevraagd wat jij prettig zou vinden als je dood ging?
Wie zou je willen dat je dan verzorgen? Misschien maakt het je allemaal niet uit, maar het zou ook maar zo kunnen dat je het dan wel fijn zou vinden als je eigen dierbaren je die laatste keer zouden wassen en vertroetelen. Dat zij je zelf de met liefde uitgezochte kleren gewoon voor de laatste keer zouden aantrekken en je misschien wel zouden optutten.