Als ik een familie de vraag stel of zij hun dierbare overledene zelf willen wassen en aankleden wordt er in eerste instantie vaak terughoudend op gereageerd. Wij zijn niet meer gewend om met de dood om te gaan en de dood in al zijn verdriet en schoonheid te aanschouwen en echt te voelen. Maar hoe gek is dat eigenlijk ! Tot het moment van de dood hebben wij onze dierbaren veelvuldig opgezocht, verzorgd, verschoond, vastgehouden, gekoesterd en getroost. Op het moment van de laatste ademtocht waren we er misschien wel bij. En als dan iemand zijn laatste adem heeft uitgeblazen weten we niet meer wat we moeten doen. In onze ontreddering laten we de verzorging misschien zelfs aan andere onbekenden over. Soms kan het niet anders, maar vaak heb je een keuze.
Neem de tijd!
Neem als dat mogelijk is na het overlijden van je dierbare even de tijd! Het is meestal niet nodig overhaast beslissingen te nemen. De manier waarop iemand is gestorven kan ook de beslissing beïnvloeden. Soms is het misschien niet zo prettig de laatste verzorging zelf te doen, en is het verstandig pas na de verzorging bij de overledene te zijn. Je uitvaartondernemer kan je helpen de juiste beslissingen wel overwogen te nemen. Volg je gevoel, vraag je af wat je echt zelf zou willen voor je dierbare op dat moment en maak dat bespreekbaar. Wil je geen vreemde handen aan het je zo dierbare lijf? Vind je het juist eng? Praat erover, stop het niet weg.
Wat houdt die laatste verzorging eigenlijk in?
Veel families waar ik kom weten niet wat die laatste verzorging precies inhoud en hebben daar allemaal beelden en fantasieën bij die regelmatig niet kloppen met de werkelijkheid. Ze hebben het bijvoorbeeld over afleggen (een term die ik zelf helemaal niet gebruik) of dichtstoppen van lichaamsopeningen, omdat ze dat van vroeger kennen. Maar eigenlijk is die laatste verzorging niet meer dan iemand helemaal wassen, insmeren met de crèmes/poeders die hij of zij zo lekker vond, scheren, epileren, haren doen, nagels knippen, lakken, en/of opmaken. Om eventuele lekkage op te vangen krijgt een overledene een luierbroek onder de kleren aan. Ik ben zelf een voorstander van zo natuurlijk mogelijk opbaren. Het hechten van monden (om de mond dicht te houden) en het gebruik van oogkapjes (om de nabestaanden de deukjes in de ogen die vaak na een aantal dagen ontstaan te besparen) pas ik bijna nooit toe. In de dagen na het overlijden verandert het lichaam langzaam en geleidelijk. Dit te zien en te aanvaarden helpt ook bij het afscheid nemen. Het is een natuurlijk onderdeel van het proces waar de overledene en de familie in zitten.
Het is fijn de laatste verzorging te doen in een ontspannen prettige sfeer. Een sfeerlicht, een kaarsje, muziek, het kan er allemaal een onderdeel van zijn je te helpen. Eerst leggen we alles klaar wat je nodig hebt, zodat je daarna ongestoord aan de gang kunt gaan.
Voor het wassen en aankleden moet je minimaal met 2 personen zijn. Je moet de overledene af en toe even op de zij draaien om op de rug te kunnen komen en de kleding aan te kunnen trekken. Het aankleden is een handigheidje. Het is niet zwaar of moeilijk, je moet alleen even weten hoe je dat het beste kunt doen. Als er één familielid is doe ik het samen met dat familielid, zijn er meer mensen dan hangt het van de situatie af of ik help, aanwijzingen geef of me terugtrek.
De eerste aanrakingen en daarna …
Omdat veel mensen nog nooit een dood lichaam hebben aangeraakt is de eerste aanraking meestal heel voorzichtig en onwennig. Het is een grote stap dit lichaam aan te raken. De stap is groter als het lichaam van je dierbare al helemaal is afgekoeld, dan als het nog warm is direct na het overlijden. Maar een stap blijft het.
Ik ben niet altijd bij het wassen en kleden aanwezig. Soms is er een ervaren familielid die de regie van dit ritueel op zich neemt. Als ik er wel bij ben zie ik mensen bij iedere aanraking groeien. Langzaamaan wordt het gewoner. Ik zie de families ontspannen. Ze huilen en lachen, praten tegen de overledene en raken haar/hem teder aan. Ze worden gewassen met hun eigen zeep of van top tot teen gemasseerd en geolied, zoals dat ook op hun ziekbed gebeurde. Ik vind het een ontroerend mooi ritueel.
Heb je jezelf wel eens afgevraagd wat jij prettig zou vinden als je dood ging?
Wie zou je willen dat je dan verzorgen? Misschien maakt het je allemaal niet uit, maar het zou ook maar zo kunnen dat je het dan wel fijn zou vinden als je eigen dierbaren je die laatste keer zouden wassen en vertroetelen. Dat zij je zelf de met liefde uitgezochte kleren gewoon voor de laatste keer zouden aantrekken en je misschien wel zouden optutten.
